bc

İSİM

KULLANIM

bc

[ -hlwsqv ] [ uzun-seçenekler ] [ dosya ... ]

AÇIKLAMA

SEÇENEKLER

-h, --help

Kullanım iletisi basar ve çıkar.

-i, --interactive

Etkileşimli kipe geçilir.

-l, --mathlib

Standart math kütüphanesini kullanıma sokar.

-w, --warn

POSIX bc’ye ek genişletmeler için uyarılar verir.

-s, --standard

Standart POSIX bc diline uygun olarak işlem yapar.

-q, --quiet

Normalde gelen, GNU bc hoş geldiniz iletisini görüntülemez.

-v, --version

Sürüm ve telif hakkı bilgilerini gösterir ve çıkar.

SAYILAR

.000001 sayısının uzunluğu 6 ve bölüntüsü 6’dır.
1935.000 sayısının uzunluğu 7 ve bölüntüsü 3’tür.

DEĞİŞKENLER

AÇIKLAMA SATIRLARI

İFADELER

isim

isim[ifade]

- ifade

Sonuç, ifade’nin negatifi olur.

++ değişken

değişken ’bir’ arttırılır ve yeni değer ifadenin sonucu olur.

-- değişken

değişken ’bir’ eksiltilir ve yeni değer ifadenin sonucu olur.

değişken ++

İfadenin sonucu değişkenin değerine atanır, sonra değişken’in değeri ’bir’ artırılır.

değişken --

İfadenin sonucu değişkenin değerine atanır, sonra değişken’in değeri ’bir’ eksiltilir.

ifade + ifade

Sonuç, iki ifade’nin toplamıdır.

ifade - ifade

Sonuç, iki ifade’nin farkıdır.

ifade * ifade

Sonuç, iki ifade’nin çarpımıdır.

ifade / ifade

Sonuç, iki ifade’nin bölümüdür. Sonucun bölüntüsü scale değişkeninin değeridir.

ifade % ifade

Sonuç, "kalan"ı verir ve şu şekilde hesaplanır. a%b’yi hesaplarken, ilk önce a/b scale haneli olarak hesaplanır. scale+scale(b) ve scale(a)’dan hangisi daha büyükse bu bölüntüye göre a-(a/b)*b ifadesi sonucu hesaplamak için kullanılır. Eğer scale 0’a eşitlenirse ve her iki ifade de tamsayı ise, bu ifade tamsayı kalan işlevidir.

ifade ^ ifade

İfadenin sonucu, birinci üssü ikincidir. İkinci ifade bir tamsayı olmalıdır. (Eğer ikinci ifade tamsayı değilse, önce ekrana bir uyarı gelir ve ifade tamsayı olacak şekilde kesilir, yani ikinci ifadenin tam kısmı alınır). Sonucun bölüntüsü ise, eğer üs negatif ise scale’dir. Üs pozitif ise sonuç, scale ile ilk ifadenin bölüntüsünden büyük olanı ile ilk ifadenin bölüntüsü çarpı üs değerinden küçük olanıdır, yani scale(a^b) = min(max(scale, scale(a)), scale(a)*b)’dir. Unutulmamalıdır ki ifade^0 ifadesinin sonucu her zaman "1" olur.

( ifade )

Yaylı ayraçlar, ifadenin değeri bulunurken standart önceliği değiştirir; yaylı ayraçlar içine alınan ifade daha önce hesaplanır.

değişken = ifade

İfadenin sonucu değişkene atanır.

değişken <şlç> = ifade

Bu, "değişken = değişken <işlec> ifade" ile eşdeğerdir ancak bir farkla; değişken’in değeri sadece bir kere elde edilir. Eğer değişken bir dizi ise, işlemin bir kere yapılacağı gözden uzak tutulmamalıdır.

ifade1 < ifade2

Sonuç, eğer ifade1, ifade2’den küçükse 1 değilse 0 olur.

ifade1 <= ifade2

Sonuç, eğer ifade1, ifade2’den küçük ya da eşitse 1 değilse 0 olur.

ifade1 > ifade2

Sonuç, eğer ifade1, ifade2’den büyükse 1 değilse 0 olur.

ifade1 >= ifade2

Sonuç, eğer ifade1, ifade2’den büyük ya da eşitse 1 değilse 0 olur.

ifade1 == ifade2

Sonuç, eğer ifade1, ifade2’ye eşitse 1 değilse 0 olur.

ifade1 != ifade2

Sonuç, eğer ifade1, ifade2’den farklıysa 1 değilse 0 olur.

!ifade

ifade 0 ise sonuç 1’dir. Aksi halde 0 olur.

ifade && ifade

ifade’lerin ikiside sıfırdan farklıysa sonuç 1’dir. Aksi halde 0 olur.

ifade || ifade

ifade’lerden biri sıfırdan farklıysa sonuç 1’dir. Aksi halde 0 olur.

|| işleci, soldan ilişkilendirmeli
&& işleci, soldan ilişkilendirmeli
! işleci, ilişkilendirme yok
İlişkisel işleçler, soldan ilişkilendirmeli
Atama işleci, sağdan ilişkilendirmeli
+ ve - işleci, soldan ilişkilendirmeli
*, / ve % işleci, soldan ilişkilendirmeli
^ işleci, sağdan ilişkilendirmeli
tek terimli  - işleci, ilişkilendirme yok
++ ve -- işleci, ilişkilendirme yok

a = 3 < 5

length ( ifade )

length işlevinin değeri, ifade’deki anlamlı hanelerin adedidir.

read ( )

read işlevi (bu bir genişletmedir), nerede kullanıldığına bakılmaksızın, standart girdiden bir sayı okumak için kullanılır. Ancak, standart girdiden veri ve yazılım birlikte okunurken sorunlara neden olabileceğinden dikkatli olmak gerekir. Bu işlevin en iyi kullanım şekli, asla kullanıcıdan kod girmeyi gerektiren yerlerde değil, evvelce geliştirilen bir yazılım için kullanıcıdan bir girdi bekleyen yerlerde kullanmaktır. read işlevinin değeri, standart girdiden okunan sayının ibase tabanındaki değeridir.

scale ( ifade )

scale işlevinin değeri, ifade’denin sonucu olan sayıdaki ondalık hanelerin sayısıdır.

sqrt ( ifade )

sqrt işlevinin değeri, ifade’nin kareköküdür. ifade’nin sonucu negatif bir sayı ise bir çalışma anı hatası üretilir.

DEYİMLER

ifade

Bir ifade iki şeyden birini yapar. Eğer ifade " <değişken> <atama> ..." şeklinde başlıyorsa, bir atama deyimi olduğu kabul edilir. Eğer ifade bir atama deyimi değil ise, ifade’nin değeri bulunur ve çıktıya yazdırılır. Sayının ardından satır sonu karakteri yazdırılır. Örneğin, a=1 ifadesi bariz bir atama deyimidir; ve (a=1) ise içinde bir atama deyimi olan bir ifadedir. Çıktılanan tüm sayılar obase değişkeni ile belirtilen tabanda yazdırılırlar. obase değişkeninin alabileceği değerler 2 ile BC_BASE_MAX arasındadır. (Ayrıntılı bilgi için SINIRLAR bölümüne bakınız.) 2 ile 16 arasındaki tabanlar için çıktı bildiğimiz yöntemle yazdırılır. 16’dan daha büyük tabanlar için ise, bc her bir haneyi yazdırmak için 10’luk tabanda birden çok karakter kullanır ve haneler arasında boşluk bırakır. Her hane, obase-1 değerini 10’luk düzende yazmak için gereken sayıda rakamdan oluşur. Örneğin, obase=20 için 65 sayısı ekrana " 03 05" şeklinde yazdırılır. Sayılar keyfi duyarlılıkta ele alındıkları için, bazı sayılar ekrana yazdırılırken tek bir satıra sığmayabilirler. Bu durumda satırların sonuna "\" (ters eğik çizgi) karakteri gelir. Her satırda en fazla 70 karakter yazdırılabilir. bc’nin etkileşimli doğasından dolayı yazılan en son değer, özel last değişkeninde saklanır, böylece aynı sayıyı bir daha elde etmek için bir önceki ifade’yi tekrar yazmaya gerek kalmaz. last değişkenine atama yapılabilir ve atanan değer son yazılan değerin üzerine yazılır. Yeni atanan değer, yeni bir değer ekrana yazılana kadar ya da last değişkenine yeni bir atama yapılana kadar geçerli kalır. (Bazı kurulumlar last için bir kısaltma olarak bir sayının parçası olmayan tek bir nokta (.) kullanımını mümkün kılabilir.)

dizge

dizge çıktıya yazdırılır. Çift tırnak "..." arasına alınan her şey (satırsonu karakteri de dahil) dizge olarak kabul edilir ve ekrana aynen yazdırılır. dizge yazdırıldıktan sonra satırsonu karakteri yazdırılmaz (yani aşağı satıra geçilmez, bu nedenle satırsonu karakteri dizge’nin içine yerleştirilmelidir).

print liste

print deyimi (bu bir genişletmedir) çıktıya birşeyler yazdırmak için kullanılan başka bir yöntemdir. liste zorunludur, aralarına virgül (,) konulmuş dizgelerden ve ifadelerden oluşur. liste’deki her dizge veya ifade, yazıldıkları sıraya göre ekrana yazdırılır. Eğer belirtilmediyse satırın sonunda satır sonu karakteri yazdırılmaz. İfadelerin değerleri bulunduktan sonra sonuçları ekrana yazdırılır. Bu esnada ekrana en son yazdırılan sayının değeri last değişkenine atanır. print deyimi içindeki dizgeler çıktıya yazdırılır ve özel anlamı olan karakterleri de içerebilir. Özel karakterler ters eğik çizgi karakteri ile başlar. bc tarafından tanınan özel karakterler; " a" (uyarı; bip sesi), " b" (geri silme), " f" (sayfa ileri), "n" (satır sonu), " q" (çift tırnak), " t" (sekme) ve "\" (ters eğik çizgi) karakterleridir. Bunların dışındaki karakterler yok sayılır.

{ deyim_listesi }

Bu, bir birleşik deyimdir. Bu yapı, birden çok deyimi gruplandırarak birlikte çalıştırmak için kullanılır. Deyimler arasında yukarıda anlatılan ayraçlar yer alır.

if ( ifade ) deyim1 [ else deyim2 ]

if deyimi ifade’nin değerini bulur ve ifade’nin sonucuna göre deyim1’i veya deyim2’yi çalıştırır. ifade’nin sonucu sıfırdan farklı ise deyim1 işletilir. Eğer deyim2 belirtilmişse ve ifade’nin sonucu da sıfır ise, deyim2 işletilir ( else sözcüğü bir genişletmedir).

while ( ifade ) deyim

whiledeyimi, ifade’nin değeri sıfırdan farklı olduğu müddetçe deyim’i tekrar tekrar işletir. Döngüde her yinelemede önce ifade’nin değeri bulunur, sonuç sıfırdan farklı ise deyim işletilir. ifade’nin sıfır olması durumunda veya çıkmak için break deyimi kullanıldığında döngü sonlanır.

for ( [ ifade1 ] ; [ ifade2 ] ; [ ifade3 ] ) deyim

for deyimi, deyim’in tekrar tekrar çalıştırılmasını sağlar. İlk başta (yani döngü başlamadan önce) ifade1 işletilir. Döngüde her yinelemede deyim işletilmeden önce ifade2’nin değeri bulunur. Eğer sonuç sıfırdan farklı ise deyim yerine getirilir, eğer sonuç sıfır ise döngü sonlandırılır. Döngüde deyim yerine getirildikten sonra ifade3 işletilir ve ardından ifade2’nin değeri tekrar bulunur. Ta ki ifade2’nin değeri sıfır oluncaya kadar... Döngüyü daha erken sonlandırmak için break deyimi kullanılabilir. Eğer ifade1 veya ifade3 kullanılmamışsa, bu noktada değerlendirilecek hiçbir şey olmadığından bir şey yapılmaz. Eğer ifade2 kullanılmamışsa, ifade2’nin değeri 1 olarak kabul edilir. (POSIX bc’de her üç ifadeyi de belirtmek mecburidir. Bunların seçimlik kullanılması, bir genişletmedir.) for deyiminine eşdeğer kod şöyledir:

ifade1;
while ( ifade2 ) {
   deyim;
   ifade3;
}

break

İçinde yer aldığı son while veya for döngüsünü sonlandırır.

continue

continue deyimi, (bir genişletmedir) içinde yer aldığı son for döngüsünü kendinden sonra gelen deyimler işletilmeden sonraki yinelemeden başlatır.

halt

halt deyimi, (bir genişletmedir) bc’yi sonladırır. quit’ten farkı, halt deyimi kesinkes değil, koşul sağlandığında çalışır. Örneğin, " if (0 == 1) halt" deyimi bc’yi hemen sonladırmaz; çünkü koşul sağlanmadığı için halt deyimi işletilmez.

return

Bir işlevden 0 döndürerek çıkar. (Ayrıntılı bilgi için İŞLEVLER bölümüne bakınız.)

return ( ifade )

Bir işlevden ifade’nin değerini döndürerek çıkar. (Ayrıntılı bilgi için İŞLEVLER bölümüne bakınız.) Bir genişletme olarak yaylı ayraçlar gerekli değildir.

YARDIMCI DEYİMLER

limits

bc’nin yerel sürümü tarafından zorlanan yerel sınırları basar. Bu bir genişletmedir.

quit

Her nerede ve her ne şekilde kullanılırsa kullanılsın, bc’yi kesinkes sonlandırır. Örneğin, " if (0 == 1) quit" deyimi, şart sağlanmasa da bc’yi sonlandıracaktır.

warranty

Uzun bir garanti iletisi basar. Bu bir genişletmedir.

İŞLEVLER

define isim ( değişkenler ) { satırsonu
     auto_listesi   deyim_listesi }

define d (n) { return (2*n); }
define d (n)
  { return (2*n); }

define py (y) { print "--->", y, "<---", "\n"; }
define void px (x) { print "--->", x, "<---", "\n"; }
py(1)
--->1<---
0
px(1)
--->1<---

MATH KÜTÜPHANESİ

s (x)

Radyan cinsinden x’in sinüsü.

c (x)

Radyan cinsinden x’in kosinüsü.

a (x)

x’in arktanjantı; radyan cinsinden döner.

l (x)

x’in doğal logaritması.

e (x)

e üssü x.

j (n, x)

x tamsayısına göre n’inci dereceden Bessel işlevi.

ÖRNEKLER

pi=$(echo "scale=10; 4*a(1)" | bc -l)

scale = 20
/* e^x = (e^(x/2))^2 formülü kullanılıyor
  x yeterinde küçükse, bu seriyi kullanabiliriz:
    e^x = 1 + x + x^2/2! + x^3/3! + ...
*/
define e(x) {
  auto  a, d, e, f, i, m, v, z
  /* x pozitif olmalı. */
  if (x<0) {
    m = 1
    x = -x
  }
  /* x için önkoşul. */
  z = scale;
  scale = 4 + z + .44*x;
  while (x > 1) {
    f += 1;
    x /= 2;
  }
  /* Değişkenleri ilklendirelim. */
  v = 1+x
  a = x
  d = 1
  for (i=2; 1; i++) {
    e = (a *= x) / (d *= i)
    if (e == 0) {
      if (f>0) while (f--)  v = v*v;
      scale = z
      if (m) return (1/v);
      return (v/1);
    }
    v += e
  }
}

scale=2
print "\nÇek defteri yazılımı!\n"
print "  Hatırlatma: Depozitolar negatif miktarlardır.\n"
print "  Çıkış için 0 yazın.\n\n"
print "Başlangıçtaki bakiye? "; bal = read()
bal /= 1
print "\n"
while (1) {
  "şu anki bakiye = "; bal
  "çekilecek miktar? "; trans = read()
  if (trans == 0) break;
  bal -= trans
  bal /= 1
}
quit

define f (x) {
  if (x <= 1) return (1);
  return (f(x-1) * x);
}

READLINE ve LIBEDIT SEÇENEKLERİ

FARKLILIKLAR

LANG

Bu sürüm LANG ve LC_ ile başlayan ortam değişkenlerinin işlenmesinde POSIX standardına uyumlu değildir.

isimler

Geleneksel ve POSIX bc değişkenler, diziler ve işlevler için sadece tek harften oluşan isimleri mümkün kılar. GNU bc’de bu isimler için çok karakterli isimler kullanılabilir ve her isim bir harf ile başlar, harfler, rakamlar ile altçizgi karakterini içerebilir.

dizgeler

Dizgelerde NUL karakter kullanılmasına izin verilmez, POSIX’e göre dizgelerde tüm karakterler kullanılabilmelidir.

last

POSIX bc’de bir last değişkeni yoktur. bc’nin bazı gerçeklemelerinde bunun yerine nokta (.) kullanılır.

karşılaştırmalar

POSIX bc’de karşılaştırmalar sadece if, while deyimlerinde ve for deyiminin ikinci ifadesinde kullanılabilir. Ayrıca bu deyimlerde sadece bir ilişkisel işleme izin verilir.

if deyimi ve else sözcüğü

POSIX bc’de else sözcüğü yoktur.

for deyimi

POSIX bc’de tüm ifadelerin deyim içinde kullanılması gerekir.

&&, ||, !

POSIX bc’de mantıksal işleçler yoktur.

read işlevi

POSIX bc’de read işlevi yoktur.

print deyimi

POSIX bc’de print deyimi yoktur.

continue deyimi

POSIX bc’de continue deyimi yoktur.

return deyimi

POSIX bc, return ifadesinin yaylı ayraç içine alınmasını gerektirir.

diziler

POSIX bc (şimdilik) dizi değişkenlerini tamamen desteklememektedir. POSIX sözdiziminde, işlev tanımlarında dizilere izin veriliyor, ancak bir dizinin bir işleve değişken olarak aktarılması desteklenmiyor. (Bu, aslında gözden kaçan bir dikkatsizliğin sonucudur.) Geleneksel bc gerçeklemelerinde, diziler sadece değerleri ile aktarılabilmektedirler.

işlev biçimi

POSIX bc ilk kaşlı ayracın define anahtar sözcüğünün bulunduğu satırda, auto anahtar sözcüğünün de alt satırında olmasını gerektirir.

=+, =-, =*, =/, =%, =^

POSIX bc bu "eski tarz" atama işleçlerinin tanımlanmasını gerektirmez. Bu sürüm bu "eski tarz" atamalara izin verebilir. limits deyimini kullanarak kurulu sürümün bu atamaları destekleyip desteklemediğini öğrenebilirsiniz. Eğer destekliyorsa, " a =- 1" atamasında a değişkenine -1 atanmayacak, a değişkeninin değeri bir eksiltilecektir.

sayılardaki boşluklar

bc’nin diğer gerçeklemeleri sayıların içinde boşluklara izin verir. " x=1 3" ataması, "x=13" olarak değerlendirilecektir. Aynı ifade bu sürümde bir sözdizimi hatasına sebep olacaktır.

çalıştırma ve hatalar

Bu bc, yazılım içerinde sözdizimi ve diğer hataların bulunması durumunda kodun işletilmesi konusunda diğer gerçeklemelere göre oldukça farklılıklar içermektedir. Eğer bir işlev tanımlanırken bir sözdizimi hatası yapılmışsa, hata düzeltme mekanizması deyimin başlangıcını bulmaya çalışır, ilk hatalı satırı bulur ve satır numarasını ekrana yazar; sonra yine de işlevin geri kalan kısımlarını ayrıştırmaya devam eder. İşlev içinde bir kez bile hata yapılmışsa, o işlev ’çağrılamaz’ addedilir ve tanımsız olur. Etkileşimli ortamda çalışırken bir sözdizimi hatası yapılırsa, bir uyarı gelir ve çalıştırılacak olan o anki küme geçersiz sayılır. İşletim kümesi, yazılışı tamamlanmış basit veya birleşik bir deyimden sonra satırsonu karakteri bulunan yapıdır. Örneğin,

a = 1
b = 2

iki ayrı işletim kümesidir. Ancak,

{ a = 1
 b = 2 }

tek işletim kümesidir. Oluşan herhangi bir çalışma anı hatası (error), o anki işletim kümesini sonlandırır. Ancak, oluşan herhangi bir çalışma anı uyarısı (warning) işletim kümesini sonlandırmaz.

kesmeler

Bir etkileşimli oturumda, SIGINT sinyali (genelde klavyeden Ctrl-C’ye basıldığında üretilir) o anda işletilmekte olan kümenin yarıda kesilmesine neden olur. Hangi işlevin yarıda kesildiğini belirten bir çalışma anı hatası ekrana yazdırılır. Ardından, tüm çalışma anı yapılarının "temizlenme"sinden sonra, bc’nin yeni girdiler almak için hazır olduğunu yazan bir ileti belirir. Önceden tanımlanmış olan tüm işlevler ve auto-olmayan değişkenler bu noktadan önceki değerleriyle aynen kalırlar. Tüm auto değişkenler ve işlev değişkenleri bu "temizleme" işlemi esnasında silinirler. Etkileşimli olmayan bir oturumda ise SIGINT sinyali, bc’nin çalışmasını sonlandırır.

SINIRLAR

BC_BASE_MAX

Azami çıktı tabanı, 999’dur. Azami girdi tabanı ise 16’dır.

BC_DIM_MAX

Dizilerde indisleme sınırı, keyfi olarak 65535 olarak belirlenmiştir. Kurulumunuzda farklı olabilir.

BC_SCALE_MAX

Sayılarda ondalık noktadan sonraki hane sayısı INT_MAX ile sınırlanmıştır. Ayrıca ondalık noktadan önceki hane sayısı da INT_MAX ile sınırlanmıştır.

BC_STRING_MAX

Dizgelerin içerebileceği karakter sayısı INT_MAX ile sınırlanmıştır.

üs

Üstel değerlerde üssün (^) sınırı LONG_MAX’tır.

değişken isimleri

Basit değişken, dizi ve işlev isimlerinin her biri için eşsiz isim sayısı 32767 ile sınırlanmıştır.

ORTAM DEĞİŞKENLERİ

POSIXLY_CORRECT

-s seçeneği ile aynıdır.

BC_ENV_ARGS

Bu, bc’nin girdi almak için kullandığı diğer bir mekanizmadır. Biçimi komut satırı girdileri ile aynıdır. Bu ortam değişkenlerinde listelenmiş dosyalar, komut satırında belirtilen dosyalardan önce işlem görür. Bu, kullanıcıya "standart" seçenekleri ve dosyaları ayarlama imkanını sunar. Ortam değişkenlerinde belirtilen dosyalar genellikle içlerinde kullanıcının tanımladığı işlevler olan ve dosyalardır. Bu ayarlama ile artık, bc her çalıştırıldığında belirtilen dosyalar işleme sokulur.

BC_LINE_LENGTH

Bu, sayılar ekrana yazdırılırken bir satırda kaç karakter olacağını belirten bir tamsayıdır. Uzun (yani, tek satıra sığmayan) sayılar için \ (ters eğik çizgi) ve satırsonu karakterleri bu miktara dahildir. Bu değişkene atanan 3’ten küçük değerler için satır uzunluğu 70 yapılır.

HATA AYIKLAMA

YAZILIM HATALARI

YAZAN

TELİF HAKKI

TEŞEKKÜRLER

ÇEVİREN